Zastanawiałeś się kiedyś co Tobą kieruje? Na ile jesteś wolny, na ile zależny, chociażby od biologii? W dobrej odpowiedzi na te pytania pomoże Ci kilka podstawowych pojęć.
Naszym zachowaniem kierują potrzeby i wartości.
Potrzeby kierują nami, wymuszając pewne zachowania. Mamy potrzeby biologiczne i emocjonalne. Jeśli nasze potrzeby są niezaspokojone umieramy, lub przynejmniej bardzo cierpimy. Jeśli nam zabrać jedzenie, picie, powietrze - umrzemy. Jeśli nam zabrać poczucie własnej godności, bycia kochanym, poczucie sensu życia - będziemy cierpieć.
Jednak istnieją też wartości. One nas pociągają. Czasem ludzie są w stanie poświęcić swoje potrzeby w obronie wartości - jak na przykład ktoś oddający swoje życie za przyjaciół, czy Ojczyznę. Czym zatem są te wartości?
Wartość to idea lub przedmiot, której przypisujemy ważną rolę w swoim życiu.
Dążenie do nich wynika z wolnego wyboru człowieka (w odróżnieniu od potrzeb, które wpływają na zachowania człowieka niezależnie od jego woli).
Wartość jest wartością samą w sobie – nie służy osiągnięciu celu poza nią samą. Dlatego niektóre rzeczy, które popularnie wydają się wartościami - nie są nimi. Na przykład pieniądze nie są tak naprawdę wartością. Są tylko środkiem do celu - do zaspokajania swych potrzeb (np. jedzenia) lub do realizowania wartości (np. wpłacanie pieniędzy na czyjąś operację w imię obrony wartości jaką jest życie człowieka).
Można zidentyfikować szereg wartości uniwersalnych i trwałych, tzn. pojawiających się w wielu kulturach i niezmiennych mimo upływu czasu.
PRZYKŁADY WARTOŚCI
godność osoby, wolność myśli i słowa, sprawiedliwość, dobro, życie człowieka, szacunek dla osób, poszanowanie przyrody, solidarność, pokój, uczciwość.
PRZYKŁADY PSEUDOWARTOŚCI
pieniądze, sława, prestiż.
Wartości mają jeszcze jedną cechę. Są dość ogólne, abstrakcyjne. Dlatego wymyślono normy - przepisy pokazujące jak realizować wartości w swoim życiu.
Normy to inaczej powinności, nakazy, zakazy, sposoby i metody realizacji wartości.
Powinny być proste, zrozumiałe, pomagać żyć w zgodzie z wartościami. Dlatego dla tej samej wartości będą istnieć różne normy, w zależności od tego, kogo dotyczą .
Dla przykładu - dla wartości OBOWIĄZKOWOŚĆ będą różne normy w zależności od wieku.
Przedszkolakowi powiemy, że obowiązkowość to np. sprzątanie po sobie i układanie zabawek w pokoju.
Dla ucznia obowiązkowość będzie wyrażała się w normach: "odrabiaj zadania domowe, wypełniaj obowiązki domowe, ucz się systematycznie".
Dorosły z kolei będzie miał normę: "bądź punktualnie w pracy, wypełniaj swoje obowiązki służbowe".
Poniżej pokazujemy kilka przykładów wartości i norm dla różnego wieku, może i Ty wymyślisz z kolegami konkretne normy dla ważnych dla Was wartości?
Ciąg dalszy nastąpi: "Jak rozpoznać swoją prawdziwą hierarchię wartości?"
Zobacz też inne plakaty opracowane na naszych warsztatach.
